Avrupa Birliği’ne üye olmak isteyen Türkiye, Birlik ülkelerinin her alandaki standartlarına ulaşmak için yoğun bir çaba içerisindedir. Sosyal, politik, ekonomik, bilimsel vb. alanlardaki bu çabaların demokratik bir toplumun oluşturulmasında en önemli kurumlardan biri olan halk kütüphanelerine henüz yansımadığı bir gerçektir. Avrupa’nın eriştiği uygarlık düzeyinin yakalanıp sürdürülebilmesi, okuyan, yazan, tartışan bir toplumun oluşturulması ile mümkündür. Bunun en önemli araçlarından biri; AB ülkelerindeki standartlarda hizmet verebilecek, yaygın ve örgün eğitimi destekleyebilecek, teknolojik altyapısı gelişmiş modern halk kütüphanelerinin ülke çapında yaygınlaştırılmasıdır.

​

Yaş, ırk, cinsiyet, inanç, milliyet, dil ve düşünce farkı gözetmeksizin yediden yetmişe bütün halka hizmet götürmek gibi evrensel bir amaçla hizmet veren halk kütüphaneleri, her türden ve her formatta materyali toplamak, düzenlemek ve hizmete sunmak görevini aşağıda sıraladığımız sorunlar nedeniyle tam olarak yerine getirememektedir.

​

Türkiye ile yakın nüfusa sahip AB üyesi ülkelerden 2000 yılı verilerine göre Almanya’da 11.332, Fransa’da 4.008, İngiltere’de 4937 ve İspanya’da 5.209 halk kütüphanesi var iken, Türkiye’de 1.502 halk kütüphanesi bulunmaktadır. Bu durumda 100.000 kişiye düşen halk kütüphanesi sayısı Almanya’da 13.8, Fransa’da 6.8, İngiltere’de 8.3, İspanya’da 13.2 ve AB ortalaması 12.5 iken, Türkiye’de bu sayı 2.8’dir.

​

Almanya’da halk kütüphanelerinde çalışan kütüphaneci sayısı 8.337, Fransa’da 7.088, İngiltere’de 6.978, İspanya’da 3.794 iken, Türkiye’de sadece 297’dir. 100.000 kişiye düşen kütüphaneci sayıları 2000 yılı itibariyle Almanya’da 10.2, Fransa’da 12, İngiltere’de 11.7, İspanya’da 9.6 ve AB ortalaması 15.5 iken, Türkiye’de 4.3’tür.

​

2000 yılı itibariyle halk kütüphanelerinde bulunan toplam derme Almanya’da 107.800.000, Fransa’da 144.500.000, İngiltere’de 122.100.000 ve İspanya’da 37.600.000 iken Türkiye’de 12.423.000’tür.

​

Halk kütüphanelerine üye olanların sayılarına baktığımızda Almanya’da 8.708.000, Fransa’da 12.439.000, İngiltere’de 34.784.000 ve İspanya’da 6.274.000 iken bu sayı Türkiye’de 459.000’dir.

​

Ülkemizdeki halk kütüphanelerinin daha iyi yapılanmaları ve Avrupa’daki kütüphaneler düzeyinde hizmet sunabilmeleri için yapılması gerekenler şu şekilde sıralanabilir:

​

1. Kendileri de demokratik kurumlar olan halk kütüphanelerinin Türkiye’de demokrasinin ve yurttaşlık bilincinin güçlenmesine katkıda bulunma işlev ve olanakları kabul edilmelidir. Halk kütüphanelerinin çok kültürlülüğün ve sivil toplumun gerçekleşmesine katkıda bulunmasının önündeki engeller kaldırılmalıdır.

2. Halk kütüphanelerinin kaliteli hizmetler sunabilmeleri için vazgeçilmez unsur olan insan gücü içinde en önemli kesimi oluşturan meslek eğitimi görmüş kütüphanecilerin bu kütüphanelere çekilebilmesi ve halen bu kütüphanelerde çalışanların ise motivasyonlarının arttırılması için meslek eğitimi görmüş kütüphanecilerin ve diğer kütüphane çalışanlarının özlük haklarının iyileştirilmesi gerekmektedir.

3. Halk kütüphanelerinin Avrupa ile bağdaşık, başarılı ve bilgi temelli bir ekonomiye katkıda bulunan, sayısal teknolojileri kullanan, yenilikçi ve kaliteli hizmetler sunabilmeleri için; bu kütüphanelerin dermelerinin oluşturulmasında toplumun değişen istekleri göz önünde bulundurulmalı ve bunun için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, halk kütüphaneleriyle ilgili derme sağlama politikasında kitap dışı materyal alımı yaklaşımını güçlendirmeli, bu materyal türü de mutlaka halk kütüphanesi dermelerinde yer almalıdır.

4. Halk kütüphanelerinin istatistiklerinden, bu kütüphanelerin kullanıcı ve üye sayılarının yıllar itibariyle düştüğü anlaşılmaktadır. Bunun başlıca nedenlerinden biri, halk kütüphanelerinin değişen dünyada toplumun isteklerini karşılamaktan uzaklaşması; ikincisi ise bu kütüphanelerin yeni teknolojilerden faydalanamamasıdır. Halk kütüphanelerinde yeni teknolojik gelişmeler, Bütünleşik Kütüphane Sistemleri üzerinde yaygınlaştırılmalıdır ve kütüphanelerin İnternet hat ücretlerinden indirimli olarak yararlanmaları sağlanmalıdır.

5. Halk kütüphaneleri gezici kütüphane ağları ile desteklenmelidir. Bazı büyük şehirlerde hizmet veren gezici kütüphanelerin sayısının arttırılması gerektiği halde, var olanlar bile personel ve ödenek yetersizlikleri nedeniyle zaman içinde yok olmuşlardır.

6. Halk kütüphaneleri, mevcut kullanıcı potansiyelinin yanında, dışlanmış gruplar ve engellilere hizmet sunabilen birer eğitim-kültür merkezi haline getirilmelidir.

7. Halen kullanılmakta olan halk kütüphaneleri yapılarının iyileştirilmesi ve çalışılabilir fiziksel yeterliliğe eriştirilmesi gerekmektedir. Yeni yapılacak kütüphane binaları için gelişmiş ülkelerin standartları temel alınmalıdır. Halk kütüphanelerinin iş yaşamına ve ekonomiye destek verebilmeleri için, onların uygun ve yeterli teknolojik donanım-yazılıma ve teknik nitelikli personele sahip olmaları, üniversiteler, KOBİ’ler, Ticaret Odaları vb. kuruluşlarla işbirliğine gitmeleri sağlanmalıdır.

8. Kütüphaneler için bir ulusal politika ve gerçekçi bir gelişme planı hazırlanmalı, daha da önemlisi bölgesel ve yerel düzeyde halk kütüphanelerinin oluşumu ve işleyişini ilgilendiren ve görevlerini tanımlayan bir “Kütüphaneler Yasası” mutlaka ve geciktirilmeksizin çıkarılmalıdır.

9. Halk kütüphanelerinin Türkiye’de yaşam boyu öğrenime katkıda bulunma işlevi güçlendirilmelidir. Bu bağlamda, kaliteli eğitim programları ve bu eğitim programları için sayısal ortamda içerik sunulmalı; bu tür bir eğitimin bitiminde, her yerde geçerli olacak uygun bir sertifika vermek üzere de yasal zemin hazırlanmalıdır.

10. Halk kütüphaneleri, arşivler ve müzelerin etkinlikleri ulusal, bölgesel ve yerel düzeylerde koordine edilmeli, bu konuda kapsamlı bir bilgi envanteri oluşturulmalıdır.

11. Halk kütüphaneleri için bir telif hakları politikası geliştirilmelidir. Halk kütüphaneleri kamusal yarar ile fikri mülkiyet arasında denge kurma anlayışı temelinde hizmet vermelidirler. Bu bağlamda, telif haklarından doğan giderler halk kütüphanesi kullanıcısına yansıtılmamalıdır.

12. Halk kütüphanelerinin Türkiye’de sayısal (dijital) kültür mirası yaratma çabalarına destek olunmalıdır.

13. Halk kütüphaneleri e-devlet, e-Türkiye uygulamaları içinde görülmeli ve bu uygulamaların temelinde yer almalıdır.

​

Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi

Mart 2004