ÇOCUK YAŞAMINDA HER KAPIYI AÇAN ANAHTAR KELİMELER: KİTAPLAR, YAŞAM BECERİLERİ VE KÜTÜPHANELER

Dr. Öğr. Üyesi Nihan TEMİZ Bartın Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü

Çocukluk dönemi, bireyin bilişsel, duygusal ve sosyal gelişiminin temellerinin atıldığı kritik bir süreç olarak değerlendirilmektedir. Bu dönemde çocukların yalnızca akademik bilgiyle değil; problem çözme, karar verme, stres yönetimi, özdenetim, duygu kontrolü, iletişim kurma, empati geliştirme, sorumluluk alma ve farklılıklara saygı gösterme gibi yaşam becerileriyle de donatılması gerekmektedir.

Yaşam becerileri, bireyin günlük yaşamın güçlükleriyle başa çıkabilmesi, duygularını yönetebilmesi ve sosyal ilişkilerde sağlıklı biçimde varlık gösterebilmesi için gerekli temel yetkinlikler olarak tanımlanmaktadır. Çocuk kitapları, bu becerilerin kazandırılmasında önemli bir araç olarak öne çıkmaktadır.

Masallar ve hikâyeler aracılığıyla çocuklar farklı duyguları tanımakta, karakterlerle özdeşim kurmakta, gerçek yaşamda deneyimlemedikleri sorunlarla karşılaşmakta ve problem çözme süreçlerini dolaylı olarak öğrenmektedir. Örneğin, zorluklarla karşılaşan bir kahramanın gösterdiği sabır ve cesaret, çocuk için duygusal dayanıklılık modeli oluştururken; hata yapan bir karakterin davranışının sonucunu telafi etmek için çabalaması, sorumluluk bilincini pekiştirmektedir. Farklı kültürlerden gelen kahramanların bir arada yaşama yolları araması, çocuklara empati ve hoşgörü kazandırmaktadır. Kendi duygularını açıkça ifade eden ya da “hayır” diyebilen bir kahraman, sınır koyma ve iletişim becerilerinin önemini göstermektedir. İş birliğiyle zorlukların üstesinden gelen karakterler, dayanışma ve ekip ruhunun değerini vurgulamaktadır. Başarısızlık karşısında pes etmeyen ve sonunda çözüm üreten kahramanlar ise çocuklara problem çözme ve esneklik becerilerinin önemini aktarmaktadır. Hayvanları ya da doğayı koruyan kahramanların hikâyeleri, çevre bilincini ve sorumluluk duygusunu güçlendirmektedir. Çocuklar hayatta her şeyin yolunda gitmeyebileceğine kitaplar üzerinden tanık olmakta, alternatifli düşünerek sorunların üstesinden gelinebileceğine dair farkındalık geliştirmekte, çözülemeyen sorunların da olabileceğini görmekte ama umudun da devam ettiğini izleyebilmektedir. Bu yönden bakıldığında kitaplar, çocukların yaşam becerilerini dolaylı yoldan destekleyen güvenli birer deneyim alanı sunmaktadır.

Bilgibilim disiplini açısından bakıldığında, çocuk kitaplarının seçimi, sınıflandırılması ve yaş gruplarına göre erişime sunulması yalnızca teknik bir süreç değil, bilginin organizasyonu, kullanıcı gereksinimlerinin analizi ve içerik yönetimi gibi kuramsal temellere dayanan çok katmanlı bir planlamayı gerektirmektedir. Yaşam becerilerine yönelik içeriklerin psikolojik ve gelişimsel ilkelerle uyumlu biçimde yapılandırılması, çocukların bilişsel, duygusal ve sosyal gelişim süreçlerinin birbirini tamamlayan boyutlarını desteklemektedir. Böylelikle çocuk kitapları, yalnızca bilgi aktarımı sağlayan kaynaklar olmaktan çıkarak eleştirel düşünme, problem çözme, empati ve öz düzenleme gibi 21. yüzyıl becerilerinin erken yaşta kazandırılmasına aracılık eden öğrenme materyalleri haline gelmektedir. Konuya kütüphaneler odağından yaklaşıldığında ise çocuk kitaplarının erişime sunulmasının, yalnızca koleksiyon geliştirme süreciyle sınırlı kalmadığını; mekânsal düzenleme, kullanıcı deneyiminin tasarımı ve etkileşimli öğrenme ortamlarının oluşturulması gibi unsurları da kapsadığını söylemek mümkündür. Kütüphaneler, çocuklara yönelik okuma etkinlikleri, yaratıcı atölyeler ve bilgi okuryazarlığı programları aracılığıyla kitapların sunduğu yaşam becerilerini destekleyici bir ekosistem kurmaktadır. Bu noktada kütüphaneler, bireysel gelişimi destekleyen kültürel ve sosyal öğrenme merkezleri olarak işlev görmekte; böylece çocukların bilgiye erişimini kolaylaştırmanın ötesine geçerek onları çok yönlü bireyler olarak yetiştirmeye katkıda bulunan birer yaşam merkezi olarak karşımıza çıkmaktadır.

Sonuç olarak, çocuk kitapları yalnızca okuma alışkanlığı kazandırmakla kalmamakta; empati kurma, iletişim becerilerini geliştirme, problem çözme, özgüven kazanma, farklılıklara saygı duyma ve çevre bilinci geliştirme gibi yaşam becerilerinin temelini atmaktadır. Psikoloji, gelişim, edebiyat, sanat, kütüphanecilik ve bilgibilim disiplinlerinin kesişiminde yer alan bu sürecin, çocukların gelişimine çok yönlü katkılar sunduğu son derece açıktır.